‘Vertragen om te versnellen’ en meer wijze lessen voor een écht goed gesprek

In een afgeladen theaterzaal van locatie Wilaarderburen in Leeuwarden leidden Gabriël Anthonio, bestuurder en bijzonder hoogleraar in de sociologie van leiderschap, en Elke Wiss - schrijver van het succesvolle ‘Socrates op sneakers’ - medewerkers met een fraai boeket aan inspirerende oneliners naar nieuwe inzichten. Dat is ook de opzet van zo’n week, stelde bestuurder Carlo Segers: ‘Kwaliteiten als vakbekwaamheid en autonoom denken hebben ook bij ons - net als bij studenten - soms een duwtje nodig om in beweging te komen en te blijven.’

‘Kwaliteit van contact’

Zo gidste Gabriël Anthonio iedereen behendig én bevlogen door zijn boodschap om geregeld weg te stappen uit ons enorme tempo en vertrouwde patronen, om te zorgen voor warm contact en oog voor wat écht belangrijk is. ‘Leiderschap gaat altijd om de kwaliteit van contact.’

Dat is belangrijk voor het welzijn van iedereen en hiermee ook voor het werk. ‘Als je niet op tijd vertraagt, kun je ook niet goed versnellen…’ Maar beschouw die tijd niet als een tussenstap, om daarna weer vertrouwd verder te rennen. Alles draait om reflecteren en verbinding. ‘Verbinding wordt gevoed door echte geraaktheid.’ Als die verbinding ontbreekt, is vertragen volgens Anthonio weinig meer dan een oppervlakkige methode.

Met aansprekende voorbeelden illustreerde Anthonio zijn oneliners, die samen een vloeiend betoog vormden. Zo heeft elke kwaliteit van leven z’n eigen midden. Alles draait om een gezond evenwicht, in werk én privé. Bij dit alles ligt er een prettig midden tussen lafheid en overmoed, zeker als we in de valkuil dreigen te vallen dat we in een stressvolle situatie gaan overdrijven waar we goed in zijn.

‘Voor je ’t weet, word je een karikatuur van jezelf.’ Loopt de stress hoog op? Anthonio: ‘Bedenk dat onder elke vorm van kritiek een intens verlangen schuilt.’ Zorg vooral voor verbinding, want uiteindelijk draait alles om oog voor elkaar. Dat vraagt om geregeld stilstaan en reflecteren. Voor iedereen had Anthonio dan ook wat huiswerk: ‘Waar ben ík goed in, om mijn eigen bijdrage te leveren? Wat ga ik níet meer doen? En waarin wil ík mezelf ontwikkelen?’ Zo komen we samen verder.

Kunst van vragen stellen

Met een masterclass over de kunst van het stellen van vragen sloot Elke Wiss naadloos aan bij deze boodschap. In een gesprek komen mensen nauwelijks meer toe aan échte vragen en dan ook luisteren. Zo stelt een volwassene volgens onderzoek nog maar vijf tot vijftien vragen per dag. ‘Dat is wat anders dan iets zeggen met een vraagteken erachter! Want daar zijn we goed in.’ Kinderen tot een jaar of vijf stellen zo’n honderd tot driehonderd vragen per dag. In haar eigen zoektocht denkt de schrijver en theatermaker dan ook vaak aan haar ‘innerlijke Abeltje’, het nieuwsgierige zoontje van een vriendin.

Haar boek ‘Socrates op sneakers’ is gebaseerd op het gedachtengoed van de Griekse filosoof, die voortdurend vragen stelde om tot wijsheid te komen. Die praktische filosofie staat nu ver van ons af, maar kan ons volgens Wiss nog steeds verder brengen. ‘Het is een oefening in mentale fitheid en leidt tot lenigheid in perspectief, om ook je eigen mening aan de kant te zetten en echt te luisteren naar de ander.’

De valkuil om in een gesprek vooral ‘over jezelf te ouwehoeren’ is verleidelijk, aldus Wiss: ‘Uit onderzoek blijkt dat je dan dopamine aanmaakt. En dat is lekker.’ Ook liggen bij een lastig gesprek altijd enkele vaste reflexen op de loer. De ik-reflex bijvoorbeeld, om jezelf erin te fietsen - ‘dat heb ik ook maar dan erger’ - de hulpreflex en ook de adviesreflex. Wiss: ‘Maar kijk altijd waar iemand behoefte aan heeft.’

Luister vooral… Want, met een citaat van Stephen Covey: ‘We luisteren niet om te begrijpen, we luisteren om te antwoorden.’ Stel vragen. En vertraag, om ruimte te maken voor het echte gesprek. Dat leidt tot nieuwe inzichten. Bovendien: ‘Take the time it takes, so it takes less time.’ En als handzame tip, voor in een vergadering: ‘Vraag iemand die lang van stof is om de boodschap eens in één zin samen te vatten.’ In een pakkende oneliner, dus.